« خودِ » انسان

«از خود بیگانگی» مفهومی است که هم در آیات قرآن کریم به آن اشاره شده و هم در آراء برخی از متفکران غربی مانند هگل و فوئرباخ و مارکس با عنوان الیناسیون از آن بحث شده است .اصل این مفهوم به معنای دور افتادن آدمی از اصل و ماهیت اصلی خویشتن است . یعنی انسان یا از سر غفلت یا به علت توهم و یا به دلیل ناآگاهی ، درک درستی از ارزش و حقیقت وجودی خود ندارد و به همین خاطر به اموری می پردازد و عمر و فکر و توان و  استعدادهایش را صرف مسائلی می کند که دون شخصیت اوست و همین نیز عامل اصلی انحطاط آدمی است . اما وجه افتراقی بین تبیین قرآنی این مفهوم با آنچه که متفکران غربی از آن سخن گفته اند وجود دارد که قابل توجه است و نسبت اندیشه های وحیانی را با فلسفه اندیشی های بشری مخصوصاً آن دسته که خود را بی نیاز از وحی می دانند روشن می کند و آن هم اختلاف بر سر «اصل و حقیقت » انسان است . این سه متفکری که نامشان در بالا رفت اگر چه هر کدام در باب «اصالت انسان»  حرف متفاوتی دارند اما هر سه در یک دیدگاه مشترک هستند ،  و آن اینکه عامل از خود بیگانگی انسان را دین گرایی او می دانند و معتقدند که فقط زمانی بشر خویشتن خویش را باز می یابد که دین را کنار نهد و تا دین بر اندیشه ی بشری حاکم است، از خود بیگانگی گریبانگیر آدمی است. در واقع این گروه بر این باورند که ماهیت انسان هرچه که باشد نا همگون با دینداری است .  این نظر ، نقطه مقابل دیدگاه الهی است . در آیات قرآن ، حقیقت و اصالت انسان ، خداگرایی یا به معنای دیگر « دینداری » انسان معرفی شده است و سعادت و رستگاری او در پیوستن او به خداوند دانسته شده . انا لله و انا الیه راجعون . و آنچه که موجب از خودبیگانگی و به تعبیر قرآن «خودفراموشی»  می شود دوری از خداست و برای همین است که خداوند انسانها را هشدار می دهد که : « ولا تکونوا کالذین نسوا الله فانساهم انفسهم »  ( و همانند آنان نباشید که خدا را فراموش کردند و خدا هم آنان را نسبت ‏به خودشان دچار فراموشی کرد.)(حشر ، 19)  و این خود فراموشی همان مفهوم «از خود بیگانگی» است که نتیجه آن ، خود را ارزان فروختن است : بِئْسَمَا اشْتَرَوْاْ بِهِ أَنفُسَهُمْ ( وه که به چه بد بهایی خود را فروختن ) ( بقره ،90)  .
و این قابل تأمل است که خدا « خودِ »  انسان را ملازم با « دینداری » می داند و تفکری دیگر مخالف با « دینداری »

مانیفست بندگی عاشقانه

این غزل سعدی را می توان مانیفست بندگی عاشقانه دانست . غزلی معرفت سوز و حال افزا

 

ما گدایان خیل سلطانیم

شهربند هوای جانانیم

بنده را نام خویشتن نبود

هر چه ما را لقب دهند آنیم

گر برانند و گر ببخشایند

ره به جای دگر نمی‌دانیم

چون دلارام می‌زند شمشیر

سر ببازیم و رخ نگردانیم

دوستان در هوای صحبت یار

زر فشانند و ما سر افشانیم

مر خداوند عقل و دانش را

عیب ما گو مکن که نادانیم

هر گلی نو که در جهان آید

ما به عشقش هزاردستانیم

تنگ چشمان نظر به میوه کنند

ما تماشاکنان بستانیم

تو به سیمای شخص می‌نگری

ما در آثار صنع حیرانیم

هر چه گفتیم جز حکایت دوست

در همه عمر از آن پشیمانیم

سعدیا بی وجود صحبت یار

همه عالم به هیچ نستانیم

ترک جان عزیز بتوان گفت

ترک یار عزیز نتوانیم