درآمدی بر « زبان دین » (1)

یکی از مسائل محوری کلام جدید ، بحث زبان دین است که با ساختار امروزی آن ابتدا در الهیات مسیحی مطرح شد

و بعدها در کلام اسلامی نیز مورد بحث قرار گرفت.هرچند پیشینه آن با نگرشی متفاوت،در کلام اسلامی یافت میشود

موضوع «زبان دین» یافتن مکانیسمی برای فهم و بررسی گزاره های دینی است ،و از دیر باز یکی از موضوعات

مورد توجه متکلمان و فیلسوفان دین بوده است. با نگاهی به متـون دینی ، شاهد تنوعی از موضوعات مختلف

هستیم؛ نقل قول های تاریخی از اقوام و پیامبران گذشته ، توصیه ها و بایدها و نبایدهای اخلاقی ، گزاره های فقهی

و حقوقی ،بیان برخی عبادات و مناسک، و همچنین بیان صفات و افعالی برای خداوند که از آن با عنوان گزاره های

کلامی یاد می شود .مانند گزاره های : «خدا می بیند»،«خدا می شنود »،«خدا عالم است» و ... در این میان

آنچه که کنجکاوی متکلمان و فیلسوفان را برانگیخته و محل بحث آنها شده است همین بخش کلامی گزاره های

دینی است که در آنها از خداوند سخن به میان آمده است و موضوع زبان دین در ابتدا صرفاً درباره معنا شناسی

این اوصاف الهی بود . مثلاً نسبت مفهومی این صفات با صفات انسانی چیست؟ آیا این صفات به همان معنایی

هستند که در مورد انسان به کار برده می شوند. یا نه، معنای این صفات هیچ نسبتی با اوصاف انسانی ندارد؟

به عبارت دیگر نسبت صفات خداوند و صفات انسانی، مشترک معنوی است یا مشترک لفطی؟ آیا اصولاً می توان

با زبان انسانی از اوصاف الهی سخن به میان آورد ؟.و .... یعنی معنا داری صفات خداوند مسئله ایی بدیهی تلقی

شده بود، فقط سخن در چگونگی افاده معنای این اوصاف بود . بعدها و بطور مشخص از اوایل قرن بیستم با توجه به

بروز برخی مسائل از قبیل تعارض میان علم و دین، پیدایش برخی مکاتب فلسفی مانند پوزیتیویسم،

پوزینیویسم منطقی و فلسفه تحلیلی، این مسئله با تسری به دیگر بخشهای گزاره های دینی تحت عنوان زبان دین

مطرح شد و منشاء سئوالات دیگری شد، از قبیل اینکه آیا زبان دین معنادار است یا بی معنا؟، نمادین است؟ ،

تمثیلی است ؟ تحقیق پذیر هست یا خیر ؟.

هدف این مقاله، آشنایی با نظریه های مهم ارائه شده در مورد «زبان دین» و تحلیل و بررسی این نظریه هاست

و از آنجا که مسائل زبان دین حول دو مسئله اصلی «معنا شناسی اوصاف الهی» و مسئله «شناختاری و

تحقیق پذیری گزاره های دینی» می باشد، بنابراین هدف این پژوهش ، اولاً تشریح و بررسی دیدگاههای پیرامون

«معنا شناسی اوصاف الهی» و یافتن نظریه مورد قبول در این زمینه است . و ثانیاً بیان نظریه های پیرامون

«شناختاری و تحقیق پذیری گزاره های دینی » و نقد و بررسی این نظریه هاست . و به طور خلاصه در پی یافتن

پاسخی برای این دو سئوال است :

1.آیا گزاره های دینی کلامی ، در قالب زبان ومفاهیم عرفی ، معنادار هستند یا خیر ؟

2-در صورت معناداری، نسبت این معنا با آنچه که از اوصاف و افعال انسانی فهمیده می شود چیست؟

.

ادامه دارد ...